رصــدخــانــه

صنایع دستی و سوغات استان خراسان جنوبی

1. قالی  : انواع قالی با نقوش سعدی، خشتی ( چهار فصل) ـ کله اسبی ـ ریزه ماهی و ...

2. قالیچه :انواع قالیچه با نقوش کاجی ـ جنگلی ـ گلدانی و ... در کاربردهای زیراندازـ کناره ـ پشتی و ...

3. گلیم  :انواع گلیم و گلیمچه ـ  جوال ـ چنته ( توبره ) - سفره آردی ـ  نمکدان

4. جاجیم  :انواع زیرانداز ـ روفرشی ـ روپشتی ـ دمپایی ـ کوسن ـ انواع کیف و ساک دستی

5. انواع پارچه های سنتی  :احرامی بافی ـ برک بافی ـ حوله بافی ـ چادر شب ـ کرباس و ...

6. رودوزی های سنتی  :سرمه دوزی  ـ پیله دوزی ـ  خامه دوزی  ـ نقده دوزی ـ  ابریشم دوزی  و ...

7. البسه محلی  :شامل لبـاس محلی عروس و دامـاد و لباس های محلی منـاطق روستـایی و عشایری  استان

8. پای پوش های سنتی  :  گیوه بافی و گیوه دوزی و ساخت انواع چَپَت  ـ چاروق  ـ ساغری ـ گالش  و ...

9.  نمد مالی  :ساخت انواع کلاه  نمدی ـ کهنک ( کپنک ) ـ زیرانداز ـ پادری

10.  ترکه بافی :ساخت انـواع سبـد ـ تگیـج و ... از شاخـه های سرخ بیـد ( مینـا ) و سافتـرگ (  بادام تلخ)

11. حصیربافی ( بوریا بافی)   :ساخت انواع سبد  ـ  زنبیل  ـ  زیرانداز  بوسیله الیاف درخت خرما و ساخت انواع سبد با استفاده از ساقه گندم ( پَخل )

12. خراطی :ساخت انواع پایه  های چوبی میز ، مبل و صندلی  ـ  نی و قلیان و ...

3.  سازهای سنتی  : ساخت انواع تار ـ سه تار ـ سنتور ـ دو تار ـ   دف و نی وتعمیر کلیه سازهای سنتی

14. سفالگری :ساخت انواع تنور سنتی ـ گلدان ـ کوزه ـ تقار – کاسه

15. چلنگری (آهنگری سنتی)  :ساخت انواع ابزار آلات فلزی شامل :  زنگوله ـ  میخ طویله و ...

16. چاقو سازی

17. قفل سازی

18. علامت سازی

19. افزار فلزی ( اسلحه سازی و...)

20. مسگری  :ساخت انواع دیگ های مسی ـ آفتابه لگن ـ انواع ظروف ـ ملاقه و کفگیر ـ آبپاش

21. حجاری ( سنگتراشی )

ساخت انواع سنگ قبر ـ هاون سنگی ـ  دیزی و ...

22. گچبری سنتی :ساخت انواع مقرنس ـ یزدی بندی و ...

23. گروه پیشه های وابسته به صنایع دستی ابریشم کِشی  ـ رنگرزی سنتی ـ  رفوگری ـ نخ ریسی و دباغی سنتی

سوغات

خراسان جنوبی دارای محصولات استراتژیک در سطح کشور و جهان می باشد که از آن جمله می توان به محصولات زعفران، زرشک، انار نام برد از دیگر محصولات می توان به عناب اشاره کرد که شهرستان بیرجند، بیشترین تولید را در سطح کشور دارد و از دیگر محصولات آلو بخارا، کشک، قره قروت، توت خشک، قالی و ... را می توان اشاره کرد که به عنوان سوغات به اقصی نقاط کشور و جهان به عنوان محصولات ممتاز و سوغات عرضه می شود.

 

صنایع دستی و سوغات استان لرستان

صنایع دستی لرستان در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل گرفته‌اند. بیشتر تولیدات صنایع دستی عشایری به مصرف خانوار می‌رسند و کمتر به بازار عرضه می‌شوند. انواع صنایع دستی عشایر استان لرستان عبارت‌اند از: سیاه‌چادر، چیت، قالی و گلیم، رنگرزی و جاجیم بافی و عمده صنایع دستی شهری نیز خطراطی، نمدبافی، قلم‌زنی، ورشوسازی، قالی، موج و گلیم‌بافی هستند.

عسل لرستان که از نظر مرغوبیت و ارزش غذایى در سطح بالایى میباشد یکى دیگر از محصولات سوغاتى استان بشمار میرود

 

صنایع دستی و سوغات استان کرمانشاه

شاخص ترین تولیدات صنایع دستی استان کرمانشاه گلیم، قالی، و گیوه و سازهای سنتی است در کنار آنها صنایع دستی دیگری نیز وجود دارد از جمله: جاجیم بافی، چاقو سازی و ابزار آلات فلزی قلمزنی منبت، معرق، پارچه دستباف، نازک کاری چوب و ریزه کاری چوب، نمد مالی، مصنوعات چرمی، و ساخت زیور آلات محلی، چیغ بافی، فلز کاری، دوختهای سنتی (رودوزی) گلیم گل بر جسته، سفالگری طراحی سنتی، سبد بافی، نساجی (موج بافی و اهرامی بافی) تراش شیشه، رنگرزی سنتی، طراحی فرش، تذهیب، نگار گری، خراطی و مجسمه سازی.
همچنین روغن کرمانشاهى و شیرینى کاک و نان برنجى از معروفترین سوغاتى هاى کرمانشاه هستند.

 

صنایع دستی و سوغات استان گیلان

انواع صنایع دستی که در استان گیلان تولید می شود عبارتند از: خراطی و نازک کاری چوب، منبت کاری، معرق کاری، حصیر بافی، بامبو بافی، مروار بافی، سفالگری و سرامیک سازی، نقاشی روی کدو، نمد مالی، شالبافی، ابریشم بافی، جاجیم بافی، گلیم بافی، چموش دوزی، قلابدوزی، چادر شب بافی، قالی بافی.

منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری برروی چوب براساس نقشه ای دقیق.

خراطی، آن دسته از کارهای چوبی است که معمولاً با قرار گرفتن چوب برروی دستگاههای خراطی که طی آن چوب حول مرکزیتی به دوران می آید انجام می شود. 
فرآورده های تولیدی این رشته شامل گلدان، قندان، شکلات خوری، آجیل خوری، زیر سیگاری، میان قلیان، عصا و ... است.

نقاشی روی کدو

در لیالستان لاهیجان نوعی کدو کشت می شود که به کدوی قلیایی معروف است و در شرایط خاص پرورش می یابد. ابتدا کدوی نارس را درون قالبی چوبی که جداره آن به شکلهای زیبا و متفاوت مشبک است قرار می دهند و دهانه آن را می بندند به طوریکه فقط ساقه کدو از دهانه قالب بیرون می ماند. کدو که به تدریج رشد می کند شکل قالب چوبی را به خود می گیرد و از داخل روزنه های قالب مشبک به بیرون نفوذ می کند. پس از رسیدن کامل کدو آنرا از ساقه جدا کرده و با احتیاط قالب را باز می کنند و سپس آنرا نقاشی کرده و برای آنکه رنگ آن تیره قهوه ای بشود, آنرا درون ظرف بزرگی با پوست انار و زاج سیاه می جوشانند و سپس قسمتهایی از پوست کدو را که باقی مانده است می تراشند و در نتیجه نقش و نگار روی آن ظاهر می شود. این کدو پس از رسیدن خود به خود توخالی می شود. از این محصول بیشتر برای قلیان، پایه آباژور و ... استفاده می کنند.

نمد مالی

نمد به عنوان یکی از زیراندازها و تن پوش های سنتی ایران سابقه ای طولانی دارد. ماده اولیه مورد نیاز برای تهیه نمد بطور معمول ضایعات پشم و کرک قالی است.
از معروف ترین سوغات گیلان کلوچه و زیتون می باشد.

 

صنایع دستی و سوغات استان آذربایجان غربی

در این استان انواع فرش، گلیم، صنایع چوبی و پارچه‌های دستی تولید می‌شود و علاوه برآن کارگاه‌های صابون‌سازی نیز در سطح استان فعالیت دارند. از این میان، بافته‌های دستی و صنایع چوبی مانند انواع مجسمه‌‌های حیوانات، وسایل شطرنج، جعبه‌ و میز آرایش بانوان و نقاشی روی چرم دارای شهرت ملی است.

صنایع دستی این استان عبارتند از: بافت انواع قالی، گلیم، جاجیم، سجاده، چادرهای کتانی و شال‌گردن، ریسندگی و بافندگی به شیوه سنتی و تولید جوراب‌های پشمی، عرقچین، کلاه و دستکش، حصیربافی، سبدبافی، کوزه‌گری و صنایع چوبی.

 

صنایع دستی و سوغات استان مازندران

هنرهای سنتی مازندران تبلور ویژگیهای اعتقادی و آداب و فرهنگ مردم این مرز و بوم است و بر اثر نیاز آنان شکل پذیرفته است و از جمله آنها می توان به صنایع چوبی(لاک تراشی) اشاره کرد که مجموعه ای است از وسائل روزمره زندگی همچون دانه پاش

 

صنایع دستی و سوغات استان سمنان

نمد مالی

یکی دیگر از صنایع دستی که قدمتی دیرینه در استان سمنان دارد، نمد مالی است. وضعیت فعلی تولید نمد در استان سمنان از نظر کمی و کیفی بسیار مطلوب است و مراکز تولید نمد در استان، شهرستان سمنان، دامغان و روستای ابرسیج شاهرود است. مواد اولیه مصرف شده در نمد مالی پشم است که در اندازه های مختلف تهیه می شود. آنچه در نمد مالی می توان مشاهده کرد، ذوق و هنر، به همراه تحرک تولید کننده است. تولیدات این زحمت کشان علاوه بر استفاده شخصی به روستاهای شمالی استان و شهرستان مازندران ارسال می شود.

چاپ قلمکار

چاپ قلمکار، گونه ای از چاپ سنتی روی پارچه بافته شده است. برای نخستین بار، قلم کار سازان ایرانی برای دسترسی به تولید بیشتر و ایجاد هماهنگی و یکنواختی نقش ها، استفاده از مهره های چوبی را جایگزین استفاده از قلمو ساخته اند. برای فراهم آوردن امکاناتی به منظور استفاده مردم، قلم کار را که در گذشته فقط برای روی پارچه های پشمی و ابریشمی انجام پذیر بود بر انواع پارچه از قبیل متقال، کتان، چلوار و کرباس انجام دادند. در حال حاضر چاپ قلم کار به وسیله قالب های چوبینی که دارای نقوش برجسته است انجام می شود. در حقیقت رکن اصلی قلمکار سازی را قالب سازی تشکیل می دهد که معمولاً توسط افرادی که حرفه و تخصصشان قالب تراشی است به تفکیک رنگ و حداکثر در چهاررنگ روی چوب های گلابی و زالزالک تراشیده می شود گروهی از هنرمندان در رشته هایی چون ریشه تابی که پارچه زیر ساخت قلمکار را آماده می سازند یا صحرا کاری که کارهای رنگرزی، سفید گری، بخار و شستشوی پارچه های قلمکار را به عهده دارد به فعالیت مشغولند. مهمترین مرکز این صنعت در استان در شهرستان دامغان قرار دارد که ماهانه مقادیر هنگفتی انواع رومیزی، پرده، سفره و سایر محصولات قلمکار تولید و برای صدور به خارج از کشور آماده می کند.

سفالگری و سرامیک

سفالگری از مهمترین و قدیمی ترین دست ساخته های بشر است. آثار سفالی برخلاف آثار یافته شده فلزی، چوبین در زیر خاک فاسد نمی شود و به خاطر این حالت استثنائی، به اطلاعات گویا درباره آن می توان پی برد. صنعت سفالگری در استان سمنان از پیشینه معتبر برخوردار است . به طوری که دکتر اریک اشمید هنگام حفاری در اطراف دامغان امیدوار به کشف شهر افسانه ای هکاتوم پلیس یا شهر صد دروازه بود ، اگرچه موفق به کشف بقایای شهر مورد نظرش نشد ، ولی به مجموعه ای از بهترین فراورده های صنعتگران دو تا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح دست یافت . این فراورده ها شامل کوزه های بزرگ به اشکال هندسی و دارای لعاب قهوه ای روشن و کرم بودند . از آنجا که زمینه های لازم برای صنعت سفالگری در اکثر نقاط استان فراهم بوده، این صنعت با وجود فراز و نشیبهای تاریخی، به حیات خویش ادامه داده است کارگاه سفال گری و سفال سازی قان بیگی در شاهرود از اهمیتی ویژه برخوردار است.

دستباف ها

مردمان این سرزمین پارچه های مورد نیاز خویش را با دست های هنر آفرین خود تهیه می کردند که از نظر تنوع رنگ، نقش، طرح و شیوه های بافت شگفت انگیز بود.

دستبافی شامل تولید پرده های سنتی و هنری و حوله و شال گردن و پارچه های متقال زیر ساخت قلمکار است که در استان رایج است. علاوه برآن جاجیم، چادر شب، پلاس و چوفا (چوخا) که عمدتاً توسط روستائیان و عشایر تولید می شود، از دیگر صنایع دست باف مردم استان است. ماهانه مقادیر قابل توجه ای از این تولیدات به استان های دیگر و مراکز ارسال می شود. شهرستان سمنان به ویژه سرخه، مهدی شهر، فولاد محله و روستاهای شهرستان دامغان و روستاهای بسطام از مراکز تولیدات جاجیمچه و دستباف استان به شمار می روند.

آلو وگردو از سوغاتی های معروف شهمیرزاد است. پسته دامغان از بهترین سوغاتى‌هاى این استان می باشد.

 

صنایع دستی و سوغات استان قم

صنایع دستی استان قم به سه دسته شهری، روستایی و عشایری تقسیم می‌شود. مرغوب‌ترین و بهترین آن‌ها به دلیل وجود امکانات کافی؛ صنایع دستی شهری است. بافت قالی به خصوص قالی‌های ابریشمی، ازجمله مهم‌ترین صنایع دستی رایج قم است. قالی‌های طرح قم از ارزش ویژه‌ای در داخل و خارج از کشور برخوردار هستند. سرامیک، ظروف سفالی، منبت کاری، درودگری، رنگرزی، آجر‌پزی و صنایع دستی سنگی (شامل ساخت انواع ظروف سنگی ، گچی ، سرامیک و اشیاء تزیینی چینی) دیگر صنایع دستی استان قم را تشکیل می‌دهند. در این میان صنایع دستی شهرستان قم شامل قالی‌بافی، سفال‌گری، سرامیک‌سازی، معرق کاری، کاشی‌سازی، کاشی هفت رنگ،‌ درودگری، آجرپزی، صنایع دستی سنگی (شامل ساخت انواع ظروف سنگی ، گچی ، سرامیک و اشیاء تزیینی چینی، رنگرزی و کلیه‌ امور مربوط به تولید فرش، منبت‌کاری، گچبری دستی، آیینه‌کاری، نقاشی، طراحی، شعربافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، مرواربافی و سوزندوزی است .

درودگری:

دست ساخته‌های چوبی هنرمندان استان قم نظیر منبت‌کاری روی ضریح‌ها، صندوق‌ها، منبرها، درهای زیارتگاه‌ها خیاطی پایه میز صندلی، کار آلات‌سازی و گره چینی روی تخت و پوشش طاق‌ها می باشد. 
صنعت سنگ بری: صنعت سنگبری در ارتباط با فرآورده‌های معدنی است در این هنر بعضی از اشیا سنگی توسط سنگ‌برها ساخته می‌شود. این اشیا عبارتند از هاون سنگی، ظروف، اشیای تزئینی و...

سرامیک و کاشی‌سازی:

نواحی دشتی این استان به خصوص اطراف جاده کاشان از خاک بسیار خوبی برخوردار است. وجود همین خاک مرغوب موجب رونق هنر سرامیک‌سازی، کاشی‌سازی، سفال‌گری و آجرپزی در قم شده است.

قالی:

قالی قم هنوز دارای محبوبیت ایرانی و جهانی است. قالی‌های قم با طرح‌های سنتی و ابتکاری، اغلب از جنس ابریشم در ا بعادی کوچک که برگرفته از ویژگی خاص قم به عنوان شهری زیارتی است، بافته شده و از آنجا که هر دار قالی اغلب توسط یک بافنده مدیریت می‌شود، دارای بافتی یکدست و یکنواخت است . شهر قم دارای کارگاه‌های مجهز برای انجام عملیات تکمیلی قالی نیز هست و هنوز هم از نواحی مختلف ایران برای پرداخت و سر راست کردن قالی به این کارگاه‌ها مراجعه می‌شود . 
سوهان مهم‌ترین سوغاتی استان قم است. مهر و تسبیح نیز از دیگر سوغات استان قم است.

صنایع دستی و سوغات استان کهگیلویه و بویراحمد

صنایع دستی عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد همانند دیگر عشایر ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار است و چون دامپروری و پرورش دام یکی از محورهای اصلی زندگی آنهاست. پشم و موی حاصل از طریق دامداری به مصرف تهیه و تولید صنایع دستی و دستبافت های متعددی می گردد. که عشایر این خطه می توانند علاوه بر مصرف شخصی، بخشی از آنها را به عنوان صنعت دستی به جامعه غیرعشایری عرضه کنند.

از جمله این صنایع دستی می توان به قالی و قالیچه، گلیم، گبه، خورجین، جاجیم و … اشاره نمود.

انواع محصولات کشاورزى مانند گردو عسل روغن محلى لبنیات سیب انگور نیز از جمله سوغات این استان به شمار مى آیند

 

صنایع دستی و سوغات استان بوشهر

با توجه به وضعیت خاص اقتصادی در استان بوشهر صنایع دستی و بویژه صنایع دستی روستائی از گذشته دارای نقش تعیین کننده و مهمی در معیشت روستائیان منطقه بوده و بیشتر ساکنان نواحی روستایی به علت محدود بودن بخش کشاورزی و بیکاریهای فصلی ناشی از آن کوشیده اند تا از امکانات موجود و مواد اولیه ای که طبیعت در اختیار آنان قرار داده است به عنوان وسیله ای برای کسب در آمد بیشتر و امرار معاش استفاده کنند و به تولید محصولاتی مانند قالی، گبه، عبا، گلیم، حصیر، سفال، گیوه، مشک، دولچه، زنبیل، سبد، تور، سوزن دوزی، نساجی و مصنوعات رودوزی شده اقدام کنند.

گبه بافی :

برجسته ترین صنعت دستی و خانگی استان بوشهر که تقریباً در بیشتر نقاط روستایی و حتی شهری رایج بوده و شغل اول یا حرفه دوم تعداد زیادی از خانوارها محسوب می شود، بافت گبه است.

گلیم بافی :

تقریباً در بیشتر نقاط روستایی رایج است. فصل بافت گلیم معمولاً در زمستان می باشد و خانواده های روستایی در کنار سایر فعالیتهای کشاورزی و دامپروری، از اوایل پاییز که فصل چیدن پشم گوسفندان آغاز می شود خود را برای شروع کار درزمستان آماده کرده و تدریجاً شستشو، ریسیدن پشم و رنگرزی را آغاز می کنند و در اوایل دیماه بکار بافت می پردازند. تار گلیم های روستایی اغلب از موی بز که دارای استحکام بیشتری می باشد انتخاب می شود. ولی پود مصرفی تماماً ار پشم است.

لنج و قایق سازی ( گلافی):

لنج و قایق سازی از قدیمی ترین و مهمترین صنایع دستی بوشهر محسوب می شود که سابقه آن به دوره افشاریه می رسد. نیروی شاغل در این بخش منحصر به همان سازندگان لنج و قایق ( گلافان ) قدیمی می گردد. مصالح اولیه مورد نیاز چوبهای جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسکلت و تخته های مرغوب هندی به نام ( سای ) برای بدنه آن است و بقیه از محل تأمین می شود.

معروفترین سوغات استان بوشهر شامل خرما مسقطی، شیره خرما و ارده ماهی و میگو است.

 

صنایع دستی و سوغات استان زنجان

دراستان زنجان رشته های مختلف صنایع دستی رواج دارد. از آن جمله گلیم بافی در ابهر, قیدار و زنجان روستاهای آن گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان, چاروق دوزی در شهر زنجان, رنگرزی در ابهر, زنجان, قیدار, سفالگری در روستای قلثوق, ملیله کاری شامل سینی, سرویس بشقاب کاسه و وسایل مصرفی در شهر زنجان, ساخت انواع چاقو و کارد و قندشکن در زنجان, جاجیم بافی نواری در طارم علیا و ماه نشان, انگوران, کیسه بافی حمامی, نواری در انگوران, ماه نشان, قیدار و حکاکی روی مس در شهر زنجان را می توان نام برد. ضمن آنکه باید گفت قالی بافی از جمله هنرها و حرفی است که در اکثر شهرها و روستاهای استان زنجان رونق و رواج دارد. اما شهر زنجان با آثار فلزی و بویژه چاقوهای زیبا و تنوع آن مشخص می شود و نام زنجان, اینگونه آثار هنری را به ذهن متبادرمی سازد.

ملیله سازی

ملیله سازی از جمله ظریف ترین رشته های فلزکاری و یکی از برجسته ترین صنایع فلزی ایران است. قدیمی ترین ملیله ایران به روایت اکثر محققان مربوط به سالهای 550 تا 330 ق.م. (دوره هخامنشی) است. متأسفانه به دلیل آن که اکثر اشیاء ملیله به منظور استفاده مجدد ذوب شده اند, نمونه های زیادی در دسترس نیست و تنها از دوره قاجاریه مقداری سرقلیان, گیره استکان و سینی در اندازه های مختلف باقی مانده است. ملیله سازی در زنجان بیش از 100 سال سابقه دارد و از اواخر دوره فتحعلی شاه قاجار شخصی به نام حاج اسداله طرح برگ فرنگ را در ملیله ابداع و سبک خاصی را شروع کرد.

نقوش رایج در ملیله کاری زنجان عبارتند از: دندانه, تابیده, جقه, یا بته ترمه, ریزه جقه, برگ فرنگ, برگ, غنچه, پیچ, پیچک, سه چشمه و یک چشم ملیله. تولیدات ملیله زنجان شامل گیره شربت خوری, گلاب پاش, قاب عکس, جاسیگاری, بشقاب, شکلات خوری, شیرینی خوری, زنجیر (که به آن کلافه ای می گویند) گل سینه, گوشواره و قاب عکس است. ملیله سازی زنجان در سطح کشور نیز شناخته شده بوده و دارای اعتبار خاصی است.

از جمله صنایع دستی رایج و بسیار مهم در شهر زنجان است. این صنعت از دوره صفویه به بعد رونق چشمگیری داشته و تا امروزه نیز با دگرگونی های فراوان در زنجان ادامه دارد.

چاقو سازی

مشخصات مشترک چاقوهای زنجان عبارت است از: ظرافت, تناسب, هنرنمایی در فن آبکاری و قدرت برش آن. هر چاقو شامل قطعات تیغه, فنر (در چاقوی ضامن دار دو فنر وجود دارد به نام فنر بزرگ و فنر کوچک), آستری (دو تکه است و همه قطعات چاقو روی آن سوار می شود), روکش دسته, باربند (قسمتی برنجی که روی آستری است و لولای تیغه در آن قرار دارد.)

انواع چاقوها عبارتند از: چاقوی ساده, ضامن دار, چاقوی میوه خوری, چاقوهای مرکب, کاردهای شکاری, کاردهای قمه ای, کاردهای کمری, کاردهای آشپزی و قلم تراش. از نکات جالب توجه آن که در هنر چاقوسازی به علت احتیاج به نیروی بدنی, اکثر استادکاران جوان بوده و استادکاران قدیمی فقط به کار آموزش مشغول هستند

چاروقی که هم اکنون در زنجان عرضه می شود, به صورت یک صنعت دستی ظریف و تزئینی کاربرد دارد و به کلی با چاروق های قدیمی متفاوت است. چاروق قدیمی زنجان, نوعی پای پوش بوده است که از چرم خام ساخته شده و در روستاها بیشتر مورد استفاده چوپانان قرار می گرفت و اغلب بدون پاشنه بوده و با تسمه هایی به ساق پا پیچیده می شد. در سالهای اخیر در زنجان نوعی چاروق ساخته می شد که رویه آن چرم قرمز رنگی (که دباغان زنجان تهیه می کردند) است و معمولاً هم بدون بند و تسمه بوده و نوکی عقابی و برگشته دارد. این نوع چاروق که تولید آن از حدود 30 سال پیش نیز رواج داشت, اینک کمتر تولید می شود. چاروق کنونی زنجان فرم و شکل خاص و ظریفی دارد و دارای حالتی زینتی بوده و بیشتر برای راه رفتن روی قالی مورد استفاده قرار می گیرد.

 

سوغاتی های تبریز

لبنیات آذربایجان بویژه لبنیات دره لیقوان

سیب زنوز

عسل طبیعی کوهستان سهند

آجیل مخصوص تبریز از دیرباز مرغوبیت جهانی داشته و از بهترین محصولات ایران تولید می شود. انواع خشکبار از قبیل برگه هلو، زردآلو، آلو خشک که در شهرستان های جنوبی بخصوص در مراغه تولید می شود طرفداران بیشماری دارد.

قورابیه تبریز

نوقا

اریس

شیرینی کنجدی

شکلات تسبیحی

سوجوق مراغه

باسلیق مراغه

میان پر گلابی عجب شیر- مراغه

میان پر زردآلو مراغه - عجب شیر

میان پر انجیر کردشت و روستاهای حاشیه رودخانه ارس

حلوا گردویی اسکو

دوشاب (شیره انگور) اسکو

گل سرخ تبریز و روستاهای دامنه سهند

مربای گل (گل محمدی) تبریز

ترشی ذغال اخته شهرستان کلیبر

برگه زردآلو و آلبالو شهرستان مرند

قالیچه های خوش نقش تبریزی:

ریزبافت ترین فرشهای ایران در تبریز بافته می شود. گره با قلاب و از نوع متقارن (ترکی) و پودگذاری بصورت دو پوده (مانند کلیه نواحی ترک زبان) است. تار فرش تبریز اغلب پنبه ای و بسیاری مستحکم و با دوام و پود و پرز پشم است. اما فرشهای ابریشمی نیز بصورت گل ابریشم، تمام ابریشم و یا چله ابریشم بافته می شود و قالیچه های چله ابریشم تبریز در نوع خود از بهترین فرشهای ایران است که قسمت عمده ابریشم آن از خراسان و تهران تهیه می شود.

فرش و گلیم از قدیم الایام قالى هاى تبریز به ظرافت و قالى هاى هریس به با دوامى مشهور بوده است. گلیم و جاجیم و ورنى است که بوسیله هنرمندان عشایر استان در مناطقى چون کلیبر و اهر بافته مى شود.

سوزندوزی ممقان:

ارزنده ترین صنعت دستی ممقان، سوزندوزی است . این هنرصنعت که تولیدش در انحصار زنان و دختران خانه دار است و مواد اولیه ی مورد نیازش را فقط نخ ابریشم رنگین و پارچه ی دبیت و متقال تشکیل میدهد، در ممقان سابقه یی چندان طولانی ندارد و در گذشته تولیدات دست اندرکاران را بیشتر نوعی کلاه که دارای مصرف محلی بود تشکیل می داد. ولی در حال حاضر از این هنر علاوه بر کلاه برای تهیه ی زیر لیوانی، کمربند، کفش، جلیقه و سالفت (نوعی رومیزی که دارای ابعاد متفاوتی است و معمولا در وسط میزهای بزرگ گسترده میشود)، استفاده به عمل می آید.

ورنی بافی عشایر ارسباران- کلیبر که بوسیله هنرمندان عشایر استان در نقاط روستایی و شهری اهر و کلیبر توسط زنان بافته می شود. 

صنایع دستی و سوغات استان ایلام

قالی بافی

مواد اولیه بکار رفته در این گونه زیر انداز عمدتاً از ابریشم بوده که در بیشتر موارد به صورت تمام ابریشم و در پاره ای از مواقع از کرک و ابریشم با پشم در بافت فرش استفاده می شود. امروزه بخش عمده ای از زیر اندازهای سنتی که در استان استفاده می شود را فرش های گل ابریشم با رج شماره بالای 40 و در اندازه های ذرع و نیم(100×150) و قالیچه(140×220) تشکیل می دهند که عمدتاً در شهرستانهای دره شهر و ایوان از توابع استان ایلام بافته می شود.

گلیم نقش برجسته

این بافته از نظر اصالت و تولید مهمترین و شاخص ترین صنعت دستی استان ایلام است که زمینه آن گلیم ساده و نقوش آن گره کامل قالی است که طبیعتاً بعد از بافت نقوش آن برجسته تر از زمینه است در سایر مناطق ایران از جمله اراک، کرمانشاه نیز بافت   این گونه گلیم انجام می شود ولی اصالت آن مختص به استان ایلام بوده و برای اولین بار بافت آن در روستای زنجیره از توابع شهرستان شیروان چرداول استان ایلام شروع شده است.

نمد مالی

به دلیل بافت عشایری این استان و تامین مواد اولیه (پشم) مورد نیاز در داخل منطقه، نمد مالی از رونق خوبی برخوردار است. البته به دلیل تاثیرات جوی، این حرفه فصلی بوده و از اول تابستان تا ابتدای ماه سوم پائیز به مدت پنج ماه در سال انجام می گیرد و فرایند تولید شامل در هم تنیدن الیاف طی مراحل حلاجی کردن پشم، لوله کردن و کوبیدن آن است که در نهایت منجر به تولید نمد زیر انداز، کلاه نمدی و پالتوی (کپنک) خواهد شد. این حرفه عجین با سر انگشتان نمد مالان سخت کوش ایلام، ایوان، دهلران و آبدانان است.

موج بافی

بافت جاجیم بدون گره است و تقریبا در تمام نقاط باختری ایران کاربرد دارد. از موج یا جاجیم به عنوان رخت خواب پیچ و جانماز و ... استفاده می شود. موج از پشم ریسیده شده بافته می شود. جاجیم را به شکل نوارهای دراز و باریک می بافند و سپس هر نوار را به هم می دوزند و تقریباً چهار تا نوار تشکیل یک جاجیم را می دهند. در سطح و روی جاجیم فقط تارها دیده می شود و پودها زیر تارها مخفی می ماند.

احرامی بافی

یکی از دستبافته هایی است که ماسوره اساس کار آن است و ماکو با الیاف نخی در این نوع بافته به کار می رود و از خامه پشمی رنگرزی شده به عنوان مواد اولیه آن استفاده می شود. بافت این هنر- صنعت در ایلام، ایوان و مهران انجام می شود و با توجه به تعیین شهر مرزی مهران به عنوان مسیری برای اعزام و تردد زائران کربلای معلی، بافت این گونه دست بافته ها برای سجاده اهمیت بیشتری یافته است.

از دیگر سوغاتی های مهم این استان می توان به موارد زیر اشاره نمود:

روغن حیوانی و کره محلی با طعم بسیار لذیذ، عسل کوهی و ناب مناطق سورگه و شلم، کشک، کنجدو گردو، شیرینی پژی بر ساق، شیرینی کله کنجی، شیرینی کاک، حلوائی بگل (ترکیبی از پودر کشک و خرما)، کله کنجی، گمکه، جاجیم، نمد، سیاه چادر و همچنین ترخینه، که با توجه به مواد به کار رفته در آن درمان بسیار خوبی برای سرما خوردگی است و سقز محلی (شیره درخت بنه) که به وفور در کوه ها ی استان وجود دارد.

 

صنایع دستی و سوغات استان هرمزگان

صنایع دستی استان هرمزگان از جمله صنایعی است که بیش تر جنبه مصرف محلی داشته و شامل: سفال گری، گلابتون دوزی، شک دوزی، شیریکی پیچ، خوس دوزی، بادوله دوزی، چادرشب بافی، قالی بافی، سبدبافی، حصیربافی، سوزن دوزی، صنایع صدفی، عبادوزی، درب و پنچره چوبی، کرچاب، خورجین، ملیله دوزی دور لباس، کوزه سازی و صنایع دستی دریایی هم چون لنج سازی است. صنایع دستی موجود در استان هرمزگان عمدتاً فصلی بوده و ۹۰ درصد تولیدکنندگان را زنان تشکیل می دهند.

گلابتون دوزی

زردوزی که در نقاط مختلف ایران به «کم دوزی»، «گلدوزی»، «برودری دوزی» و «کمان دوزی» شهرت دارد، در اکثر نقاط ایران رواج دارد و در استان هرمزگان بویژه شهرهای بندر لنگه، بندر عباس و میناب رونق بسیار دارد. از گلابتون دوزی برای تولیداتی نظیر دمپایی، شلوار های زنانه، سر آستین، پیش سینه، دور یقه، لبه پرده، دیوارکوب، پشتی، کوسن، سجاده، جلد قرآن و تابلو استفاده می کنند و در صنعت دوخت طرح های زیبا و منقش بر روی پارچه با نوارهای طلایی، گلابتون دوزی نام دارد و در تزیین لباس های محلی زنان به کار می رود. طرح اصلی آن از لباس های محلی زنان هند و بنگال اقتباس شده است. لباس های گلابتون دوزی بیش تر جنبه ی مصرف محلی دارند اما در حال حاضر به خاطر زیبایی نقوش و راحتی این لباس مورد توجه زنان دیگر نیز قرار گرفته اند. ابزار کار گلابتون دوزی عبارت اند از: قلاب، مداد، کپیه، چهار پایه یا هاون چوبی.

قالیبافی

مناطق تولید قالیبافی در استان هرمزگان عبارتند از: بندرعباس, روستای درتوجان و بخش حاجی آباد. اغلب تولیدکنندگان را عشایر اسکان یافته ایلهای افشاریه ورائینی تشکیل داده که به تولید و تهیه انواع قالی و قالیچه, رویه پشتی و چنته مشغول هستند. تولیدکنندگان معمولاً پشم مورد نیاز خود را از سیرجان خریداری کرده و خود به ریسیدن و رنگرزی آن اقدام می کنند. نوع گره رایج "گره فارسی" است و نقشه هایی که در بخش حاجی آباد و روستای "درتوجان" بافته می شود نقشه های افشاریه است که به نامهای بوته شاهی، ماه و ستاره ای, سه کله, خشتی, گنبدی, شکارگاه, بچه بغل, سماوری و ... معروف هستند.

حصیربافی

حصیرهای بافته شده برای فرش زیرپا، پوشش سقف خانه ولوازم خانگی مورد استفاده قرار می گیرد. از حصیر بافی باید به عنوان رایج ترین و معمول ترین صنعت دستی استان هرمزگان نام برد، چرا که ماده اولیه مورد نیاز حصیر بافی برگ درخت خرما بوده اما در بعضی از آبادی های کرانه ای از نی هم حصیر می بافند و به حد وفور در اختیار صنعتگران است و تولید انواع فرآورده های حصیری که کاملاً جنبه مصرفی دارد در استان شایع است. روستاهای میناب، یشاگرد، بندر لنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصیر است که اکثر کار آن توسط زنان و دختران منطقه صورت می گیرد. مواد اولیه مورد مصرف عبارت است از برگ درخت خرما(پیش مُغ) و ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام "مور". حصیر بافان میناب در روستاهای بهمنی، چلو، نصیرابی، محمودی و قاسم آباد ساکن هستند.

خوس دوزی

این هنر به کمک نوارهای نقره ای باریک و برروی پارچه توری ریز بافت تجلی یافته و گاه ستاره هایی فلزی برروی پارچه می نشانند، و ازآن برای تزئین مقنعه، دستار(چادر زنانه) استفاده می شود. پارچه مصرفی معمولاً به رنگ های سیاه، سفید، سبز و زرشکی است که هر دو روی پارچه شکل یکسان دارند.

شک دوزی

نواری است که با نخ های طلایی و نقره ای فلزی بافته می شود و بیش تر برای آستین، لبه و دور یقه پیراهن زنانه مورد استفاده قرار می گیرد. ابزار کار شامل: هاون چوبی، قرقره، نوار فلزی طلایی و نقره ای است.

کم دوزی

نوعی هنر دستی مخصوص استان هرمزگان است که در شلوار زنانه، پشتی، پارچه های گل دار و روکش لباس استفاده می کنند و به جای نخ معمولی از نخ ابریشم و از زری که بهترین آن نقره است، بهره می برند.

کلاه دوزی

این هنر بیش تر بین ساکنان عرب زبان هرمزگان رواج دارد. بدین ترتیب که به وسیله قالبی ویژه پارچه را با نشاسته آغشته ساخته تا شکل بگیرد. سپس به وسیله نخ سفید ابریشمی به فاصله معین و با طرح گل های گوناگون، پارچه را به وسیله خار مانند که از نقره نوک تیز است یا خار درخت خرما سوراخ می کردند و پیرامون آن را با ظرافت می دوختند و برای هر طرح و نقشه ای که روی پارچه می دوختند، نامی انتخاب می کردند مانند:کلا ملباری، بوشهری، جلد ساعتی و مرغ شاه. بهترین گونه آن ها، کلاه مرغ شاه بود همه گونه های کلاه را «کلاه نجومی» می گفتند.

سوزن دوزی

سوزن دوزی که در ناحیه بشاگرد رایج است. نوع دیگر از رودوزی است که فقط در بخش "بشاگرد" و توسط زنان و دختران روستایی به شیوه زنان بلوچ انجام می گیرد و دلیل آن نزدیکی منطقه به استان سیستان و بلوچستان است.

چادرشب بافی

چادرشب بافی یا "کاربافی" از دیگر صنایع دستی استان هرمزگان است که در روستاهای کلیبی و سرریگان از توابع میناب و روستاهای سیروئیه, احمدیه و فارقان رواج دارد و صنعتگران این رشته در تمام طول سال به فعالیت اشتغال دارند.

توربافی

از آنجا که تور ابزار اصلی صیدماهی است. مردم محل به ویژه کسانی که از راه ماهی گیری زیست می کنند؛ به بافتن تور می پردازند. توربافی هنری ارثی و نیاکانی است که به گونه دستی و ابتدایی رواج یافته است. در حال حاضر تور مورد نیاز صیادان توسط شیلات جنوب تامین می شود اما هنوز در برخی از آبادی ها و بندرهای هرمزگان توربافی رواج دارد.

گرگورسازی:

گرگور، تله سیمی به شکل نیم دایره است که به عنوان وسیله اصلی صید ماهیان کف زنی از آن ها استفاده می شود. گرگور سازی در حال حاضر به جهت کمبود و گرانی سیم ویژه آن که وارداتی است رونق گذشته را ندارد ولی در صورت تهیه سیم آن در آبادی های صیادی، جزیره ها و بندرهای هرمزگان کم و بیش رواج دارد.

بادله دوزی

بادله دوزی یا "تلی بافی" عبارت است از بهم پیوستن چند نوع زری با یکدیگر به صورتی که زری بزرگ دروسط و زری های کوچک در اطراف قرار می گیرند. بادله به شکل نوارهایی با پهنای ۱۵ سانتیمتر تولید می شود که معمولاً برای لبه شلوارهای زنانه مورد استفاده قرار می گیرد.در این صنعت دستی، چند نوع زری دوزی را به هم می دوزند و از این راه پارچه ای به دست می آید که بادوله نام می گیرد.

خرسک بافی

خرسک عبارت است از بافت نوعی فرش با پرزهای بلند و درشت بافت که بافت آن با رنگ های بسیار محدود انجام می شود. در بافت سنتی آن از رنگ طبیعی پشم استفاده می شده است. پرز, تار و پود کلفت آن از پشم است و از پود رو استفاده نمی شود. در قدیم از آن به عنوان روانداز استفاده می کرده اند. امروزه از این نوع بافت برای تولید پادری و کناره در اندازه های مختلف استفاده می کنند. نقوش خرسک معمولاً هندسی بوده و بافت آن در روستای "درتوجان" رواج دارد.

شیریکی پیچ

از دیگر تولیدات استان هرمزگان شیریکی پیچ را می توان نام برد که مرکز تولید آن روستاهای بخش حاجی آباد بوده و دلیل رونق آن همسایگی منطقه با استان کرمان است.

چنته بافی

چنته بافی در منطقه وشاگرد به وسیله دارهای زمینی و توسط زنان انجام می شود. نقش ها اغلب به صورت هندسی و ذهنی بافت است. اطراف چنته را به وسیله صدف های دریایی و منگوله های رنگی تزئین می کنند. از چنته بیشتر برای تزئین کپرها استفاده می شود.

سفال گری

سفال گری بیش تر در شهرستان های بندرعباس و میناب رواج دارد. بیش تر سفال گران این استان؛ خاک مورد نیاز خود را از درون روستاهای پیرامون تامین می کنند

صنایع دستی و سوغات استان کرمان

حصیر بافی

روش کار بدین ترتیب است که پس از جدا کردن شاخه های درخت مورد نظر و خشک کردن آنها به وسیله اصل اولیه بافت یعنی درگیر شدن تار و پود.

عریض دوزی

عریض پارچه دستباف پشمی و نسبتاً ضخیم است که برروی آن زنان پته دوز، پته دوزی انجام می دهند. در گذشته از عریض استفاده های دیگری نظیر کت و پالتو می شد ولی امروزه مصرف عریض بسیار کم شده و حتی در پته دوزی نیز محدود شده است

شال بافی

شال بافی یکی از رشته های قدیمی و اصیل صنایع دستی در "هوتک" کرمان است. معمولاً خانگی است و کارگاه در خانه قرار دارد

قالیبافی

کرمان از مراکز مهم قالیبافی ایران به شمار می آید . این شهر در آغاز قرن بیستم میلادی یکی از معروفترین مراکز قالیبافی جهان به شمار می آمده است، چنان که در آستانه جنگ جهانی اول تعداد دارهای قالی در این استان به بیش از پنج هزار می رسید. طرح و رنگ در قالی کرمان اهمیت بسیار دارد، طرحهای معروف قالی کرمان عبارت است از: شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی .

مسگری

مسگری که یکی از شعبات فلزکاری است بنابر حدس باستان شناسان در حدود سه تا پنج هزار سال سابقه دارد. در واقع می توان گفت که اولین اشیای فلزی ساخته شده به دست بشر مصنوعات مسی چکش کاری شده و کوچکی بوده که به نیمه اول هزاره چهارم پیش از تاریخ تعلق دارد. در آخرین قرون دوران نوسنگی، انسانی که موفق به تهیه ابزار مورد نیاز خود از سنگ شده بود، حسب اتفاق به عنصری برخورد که نه تنها هنگام ضربه خوردن نمی شکست بلکه قابلیت ذوب، چکش خواری و تغییر فرم را نیز داشت .

گلیم بافی

تولید گلیم در جوامع عشایری و روستایی تقریباً حالت حرفه ای غیر دایم و فصلی دارد و بافندگان آنکه اکثر زنان و دختران خانه دار هستند . تولید گلیم لااقل 7000 سال دارد.

ترمه بافی

از دیگر صنایع دستی رایج در استان کرمان ، باید از ترمه بافی ذکر نام کرد که البته تولید آن حد ناچیزی بوده و تنها به چند صنعتگر هنرمند محدود می شود .

قلم‌زنی

قلم‌زنی نیز هنری است که در آن توسط نوک ظریف قلم فولاد و ضربات ماهرانه چکش‌های سبک بر روی سطح فلز نقش‌آفرینی می‌شود . به گفته اساتید این رشته هنر قلم‌زنی در ابتدا مخصوص کرمان بود و به صورت خطوط ساده و یا خطوط موج دار دور ظرف گرد مانند بشقاب و کاسه به کار می‌رفت اما این هنر بعد از وارد شدن به اصفهان که طرحهای متنوع را رونق بخشیدند، به اوج خود رسید.

معرق چوب

معرق در لغت به هر چیز رگه‌دار گفته می‌شود . این هنر ابتدا برای تزیین سطح میز، بوفه، درها و تکیه‌گاه صندلی به کار می‌رفت اما امروزه در تابلوها و موارد بسیار دیگری کاربرد زینتی دارد .

چاقوسازی

"چاقوسازی" هنر چاقوسازی به طریقه نسل به نسل از پدران به فرزندان به میراث مانده و همچنان در این شهر و با همان کیفیت گذشته رونق دارد . چاقو انواع مختلفی دارد از جمله شکاری، قلمه‌زنی، تزیینی و دسته شاخی که نامگذاری این چاقوها بر اساس تیغه و نوع استفاده آنها می‌باشد .

پته

پته دوزی‌ نوعی‌ از رودوزی‌های ایرانی‌ است‌ که‌ طی آن تمام سطح پارچه‌ بوسیله ی بخیه های‌نخی رنگین پوشیده میشود و هنرمندانی‌ که‌ اکثرا نیز از زنان و دختران خانه‌ دار هستند با‌کمک سوزن‌ نقوشی‌ ذهنی را که‌ ملهم از پندارها و بینشهای شخصی شان است‌ بر زمینه ی‌پارچه‌ ی پشمی ضخیمی بنام عریض‌ مینشانند.‌

عریض‌

که در گذشته از آن برای دوخت‌ دامن‌، کت‌ و پالتو نیز استفاده‌ بعمل می‌آمد پارچه‌‌یی دستباف است‌ که‌ بوسیله ی دستگاههای بافندگی‌ چوبی‌ تولید میشد. ولی‌ در سالهای اخیر ‌دستگاههای چوبی‌ جای خود را به‌ دستگاههای تک‌ فاز برقی‌ دادند و پس‌ از آن نیز تدریجا‌بافته های کارخانه‌ یی‌ جانشینی عریض‌های دستباف شده و هم‌ اکنون پته های استان کرمان‌را بیشتر اینگونه‌ پارچه‌های کارخانه‌ یی‌ تشکیل میدهد.‌

ریس‌

که‌ معمولا در رنگ‌های عنابی‌، مشکی، سبز روشن‌، سبز تیره، زرد، نارنجی، قرمز، آبی‌‌تیره، سبز ماشی‌، لاکی‌ و..... مورد استفاده‌ ی پته دوزان قرار میگیرد نوعی‌ نخ‌ پشمی‌دستریس‌ یا ریسیده شده بوسیله ی ماشین است‌ که‌ میزان مصرف آن به‌ نسبت نوع نقش و ‌ضخامت‌ یا نازکی‌ نخ‌ مورد مصرف متفاوت‌ میباشد. ولی‌ بط‌ور متوسط‌ رودوزی‌ هر متر پته به‌‌حدود 375 تا 400 گرم نخ‌ احتیاج دارد.‌

سوغات

تنوع و گوناگونی سوغات کرمان بحدی است که هر مسافری با هر توان مالی و با هر علاقه و ذائقه ای می تواند از یک یا چند نوع آن بهره مند گردد.پسته، قاووت، کماچ سهن، سمنو، کلمپه، مسقطی(سیرجان) و سوهان (زرند) با قیمتی نه چندان زیاد مرتفع کننده تقاضای عده ای از مسافرین است و طالبان و عاشقان هنرهای دستی می توانند با انواع پته ، قالی، گلیم، شریکی پیچ، کارهای قلمزنی زیبا ، ظروف مسی جالب آشنا و به عنوان سوغات خریداری نمایند.

معروفترین سوغات

زیره:

که شهرتش از سرزمین ها فراتر رفته و به ادبیات و شعر و ضرب المثل پیوسته و همواره تداعی کننده نام کرمان است.زیره گیاهی خوشبو و مقوی است که در چرخه داروئی نیز قرار دارد و انواع مختلفی دارد از جمله :زیره هفتاددم،نودم،زیره کبکو و مرغوب ترین نوع آن س یاه رنگ است و در دامنه کوه های هزار و دیگر کوههای استان می روید.

زادگاه اولیه زیره ، کرمان است و نوع مرغوب آن با رنگی سیاه در کوهستانها و به طور وحشی می روید و بیش از 80 درصد محصول مرغوب از کوه جوپار حاصل می شود .زیره هفتاددم در دامنه های کوه و دره هایی که هوای گرم تری دارد می روید.این زیره هفتاد روز پس از عید نوروز به دست می آید.زیره نودم در ارتفاعات بالاتر و نودروز پس از عید نوروز چیده می شود این نوع زیره درشت تر و عطر بیشتری دارد.زیره کبکو در نزدیکی یخچال ها و ارتفاع بالای 3000 متری می روید و این زیره بدون عطر و درشت تر از نوع اول است و معمولا خوراک کبک هاست.

پسته:

میوه خاص و سوغات ویژه کرمان ،از نظر کیفیت و تنوع پسته است و از دیدگاهی دیگر، به عنوان یکی از محصولات کشاورزی ارزشمند و پشتوانه اقتصاد کشور می باشد.از ببهترین مناطق استان که در آن پسته کاشته می شود می توان به رفسنجان، رباط، راور، کرم ان، بردسیر، شهربابک و زرند اشاره کرد.رفسنجان رتبه اول تولید و صادرات پسته ایران را دارد .انواع پسته در کرمان عبارتند از :کله قوچی، اوحدی، رباطی، بادامی، کدویی، راوری و ممتاز می باشد.

قوتوquvetoo(قاووت):

برای تهیه قوّتو دانه گیاهان زیادی مانند: سیاه دانه، خرفه، قهوۀ، جو، بذرکتان، موردانه، هل باد و... را کمی برشته کرده و با شکر مخلوط و سپس آسیاب نموده و بدین ترتیب پودر قهوه ای رنگی بدست می آید و همان طور که از نامش بر می آید بسیار مقوی می باشد.انواع دیگر آن پسته ای،نارگیلی و نخودی است که هر کدام به ترتیب پسته،نارگیل و نخود با شکر مخلوط می شود.

عطریات و عرقیات:

به طور کلی کرمانی ها به داروهای گیاهی اعتقاد خاصی دارند و از زمانهای قدیم تهیه عرقیات با کیفیت بسیار عالی در خانه مرسوم بوده.در منطقه لاله زار در نزدیکی بافت عرقیات ، بخصوص گلاب بسیآر عالی تهیه می شود دیگر سوغات کرمان :خرما،حنا و روشور می باشد.

 

صنایع دستی و سوغات استان سیستان و بلوچستان

با توجه به اصالت صنایع دستی استان و همچنین آمیختگی آن با آداب و رسوم منطقه بیشتر صنایع موجود، عمدتاٌ عبارتست از سوزن دوزی، سکه دوزی، سفال سازی، گلیم بافی، خورجین بافی، جواهرسازی، حصیربافی، خراطی، قالیچه، پلاس بافی. صنایعی که در تحت پوشش سازمان صنایع دستی استان قرار گرفته، عبارتند از: سوزن دوزی و سکه دوزی بلوچ، بافت قالی و قالیچه، سفال سازی، حصیربافی،گلیم بافی می باشد.

سوزن دوزی

نقش بستن روی پارچه با نخ و تشکیل نقشی زیبا و سنتی است که در هر کجای استان به صورتی متفاوت انجام می شود: در زاهدان، سبک دوخت شماره دوزی یا آسان تانکه، در زابل خامه دوزی، در منطقه سراسری پریواردوزی و در محدوده ایرانشهر و نیک شهر سوزن دوزی دوتاری، موسم و چهارتاری می باشد. این رشته یکی از رودوزی های منحصر به فرد در کشور می باشد که به همین دلیل سوزن دوزی را به عنوان نورچشم زنان بلوچ می شناسند.

سفال سازی

سابقه تاریخی زیادی در این استان دارد، از آثار مکشوفه در شهر سوخته تا بقایای برجای مانده سفال در قلعه بمپور و قنوج. در 35 کیلومتری شهرستان مرزی سراوان روستایی به نام کلپورگان قرار دارد که سفال های سنتی آنجا از جمله سفال های قدیمی و منحصر به فرد کشور می باشد و سابقه چندین هزارساله دارد، ساخت آن صرفاٌ با دست و بدون بهره گرفتن از هر نوع ابزار و چرخ سفالگری است. نقش این سفال از آمیزش آب با سنگ "تی توک" و با دست صنعتگر شکل می گیرد، سپس مرحله پخت آن با توجه به زیبایی طرح، رنگ و قدمت در بازارهای داخلی و خارجی مطرح است.

قالی و قالیچه

بافت قالیچه های سنتی از دیرباز در منطقه سیستان رایج بوده که با توجه به وجود دام های اصیل و پشم حاصل از آنها، این هنر-صنعت نسل به نسل حفظ شده است. نقش های زیبای سنتی قالیچه زابلی عبارتند از: گلدانی،خشتی ومردخانی، قالی زابل با توجه به نوع بافت گره از مرغوبیت مطلوبی برخوردار است.

گلیم بافی

یکی دیگر از رشته های صنایع دستی استان، بافت گلیم های سنتی  محلی (گلیم بلوچی) است که در حوالی شهرستان خاش و حومه سراوان بافته می شود، این دست بافتها با نقوش زیبای سنتی  می توانند به عنوان کالایی با ارزش مطرح است. البته در حاشیه مرزی زابل هم بافت گلیم های محلی به شیوه سنتی رایج است.

سکه دوزی

نوع دیگر از صنایع دستی انحصاری استان، سکه دوزی است که به آینه دوزی، دکمه دوزی هم معروف است و به گرایش محلی سامان هم می گویند. این هنر با توجه به تنوع مواد اولیه و رنگارنگی پولک ها و درخشش آینه های ریز و درشت، طالبان زیادی دارد. مصرف اصلی آن تزئین اتاقها و مرکب تازه عروسان است. موطن اصلی سکه دوزی در بلوچستان است، اکنون طرح های کوچک و بزرگ سکه دوزی در آپارتمانها و منازل مسکونی، زینت بخش اتاق هاست.

حصیربافی

وجود نخل های زینتی کوتاه که در بیابان های بلوچستان بسیار به چشم می خورد و به گویش محلی "پیشPish" نام دارد، باعث بافت مصنوعات حصیری به ویژه طناب حصیری می شود، طناب حصیری عمدتاً نوعی مبلمان خراطی شده به ارزان قیمت به کار می رود و در فروشگاه های صنایع دستی عرضه می شود. نوعی زیرانداز، سجاده حصیری کتور، سیواس (کفش حصیری) صافی و غیره از جمله طرح های تولید شده با حصیر است که بیشتر در محل، مصرف دارد

 

صنایع دستی و سوغات استان فارس

هم اکنون تولید انواعی از صنایع دستی در مناطق عشایری و روستایی و نیز در شهرهای استان فارس رواج دارد. بیشترین تعداد صنعتگران دستی در گروه بافته های داری قالی, گلیم و گبه قرار دارد. پس از آن باید از خاتم خاتم سازی و خاتم کاری یاد کرد. پس از آن معرق چوب, منبت کاری چوب, ریزه کاری, نقاشی روی چوب سفال و سرامیک سازی, کاشی معرق کاشی هفت رنگ و نقاشی روی سفال. از رشته های رایج در استان فارس طراحی و نگارگری (نگارگری، گل و مرغ سازی، تذهیب و تشعیر) است.

رنگرزی گیاهی و استفاده از مواد ملونه طبیعی در رنگرزی خامه و ابریشم نیز کاری پررونق در استان فارس است. در زمینه فلز کاری و هنرهای مرتبط با فلز نیز استان فارس از سابقه طولانی برخوردار و آثار نقره کاری و قلمزنی روی نقره آن شاخص است. سایر رشته های صنایع دستی رایج در این استان عبارتند از: دوخت لباسهای محلی عروسک سازی، در پیکر تراشی، نمدمالی، سراجی، رودوزی های سنتی، بافتنی ها، نقشه کشی فرش، گچ گلیم.

در استان فارس بخش عمده ای از تولید گلیم توسط زنان و دختران عشایر ساکن و کوچ رو قشقایی انجام می شود. برای بافت گلیم معمولاً از نقشه استفاده نمی کنند. نقشه ها ذهنی هستند و معمولاً از طرح هایی استفاده می شود که از نسل های گذشته به حال انتقال یافته و تغییرات جزیی در همان چهارچوب آداب و رسوم موجود در منطقه است. مهمترین مراکز تولید گلیم در استان فارس منطقه فیروزآباد، ممسنی و داراب است. گلیم های قشقایی نه تنها در ایران که در سطح جهان نیر به واسطه اصالت نقش ها و رنگ های زیبا و کیفیت ممتاز بافت مشهور و مورد تقاضا است.

فرش های قشقایی معمولاً به طریق «ذهنی بافی» بافته می شود. این نقشه های ذهنی نوعی بازآفرینی سنتی است که از نسل های پیشین به امروزیان رسیده است. بافندگان ایلی همان نقوش را تکرار می کنند بدون آنکه از نقشه استفاده کنند. از این رو معمولاً هیچ دو فرشی کاملاً و عیناً شبیه یکدیگر نیست. قالی های فارس اکثراً نرم و تا اندازه ای ظریف و نازک هستند و وجه تمایز آنها با سایر فرش ها نیز همین صفات است. بافت قالی در اکثر مناطق عشایری و روستایی استان فارس رواج دارد و افزون بر مناطقی که ایل قشقایی در آن اسکان دارند. قالی بافی در دیگر شهرها و روستاهای استان منجمله در آباده و شیراز و فسا نیز مرسوم و متداول است.

رنگرزی سنتی:

در شیراز و برخی دیگر از شهرهای استان فارس، کارگاههای متعدد رنگرزی با مواد ملونه طبیعی (گیاهی) وجود دارد که در این کارگاهها با بهره گیری از مواد رنگزایی همچون نیل، اسپرک، خوشک، روناس و ... و استفاده از دندانه هایی نظیر زاج سفید، زاج سیاه و زاج سبز، اقدام به رنگرزی خامه و ابریشم می کنند. رنگهای طبیعی به واسطه دوام زیاد، متناسب بودن با مواد اولیه مورد استفاده در بافت زیراندازها و حالت زیبا، مخملی و دل نوازی که به بافته ها می بخشد درمقایسه با رنگهای شیمیایی (حتی رنگهای کاملاً ثابت شیمیایی) از رجحان و برتری برخوردار است.

رند:

رند, نوعی گلیم بسیار ریزبافت و ظریف منطقه فارس است که به آن سوزنی هم می گویند. این بافته فرش مانند از کارهای زیبای عشایر قشقایی است. شیوه بافت آن مانند ورنی و شیرکی پیچ به طریق پودپیچی است.

رنگ این نوع بافته معمولاً تیره و روشن و نقوش آن همان نقوشی است که در قالی و گلیم به کار می رود.

خوابگاه (مفرش):

عشایر قشقایی از مفرش برای جای دادن رختخواب و البسه استفاده می کنند. این محصول به شکل مکعب مستطیل بوده و اندازه آن تقریباً ۸۰×۸۰×۵۰ سانتیمتر است که به وسیله بندهای چرمی و قلاب های نر و ماده بسته می شود. در دو طرف مفرش دو دستگیره چرمی دارد. مفرش از وسایل اصلی هر سیاه چادر و هر خانواده ایلی است. تار مفرش از نخ و پود آن پشمی است و رنگ های به کار رفته در آن بیشتر قرمز, سرمه ای و آبی است. نقش های مفرش محدود است و این به علت شیوه بافت آن است, در حقیقت رنگ به وجود آورنده نقش در مفرش است و نوع بافت در همه نقوش یکسان است.

خاتم سازی:

از دوره صفویه به این سو, شهر شیراز به عنوان خواستگاه هنر خاتم سازی, مهمترین مرکز خاتم سازی ایران بوده و هست و شاخص ترین خاتم سازان شیرازی چون صنیع خاتم، گلریز خاتمی، حکیم الهی و ... همواره سهم شایسته ای هم در تولید و عرضه آثار ممتاز خاتم و هم در تربیت نیروی انسانی و خاتم سازان جدید داشته اند. خاتم شیراز به واسطه کیفیت مناسب و طرحهای اصیل و مواد اولیه مرغوب, از جایگاه مناسبی در خاتم سازی ایران برخوردار است.

منبت کاری:

در استان فارس و بویژه در شهر آباده، منبت کاری شهرتی دیرینه دارد و در این شهر زیباترین آثار منبت چوب به صورت جعبه ها، صفحات شطرنج، مبلمان، میز و ... عرضه می شود. ضمن آنکه منبت کاری در شهر شیراز هم از رونق خوبی برخوردار است.

ساخت و قلمزنی نقره:

شهر شیراز به واسطه آثار تهیه شده از نقره و نیز قلمزنی های شاخص انجام شده بر روی نقره که با طرح های زیبایی از تخت جمشید مشخص می شود و به صورت گیره های استکان و لیوان, سینی و ظروف دیگر عرضه شده است. از قدیم الایام دارای شهرت و اعتبار بوده است و در حال حاضر این «هنر صنعت» اگر چه همچون گذشته های نه چندان دور رونق ندارد اما همچنان به حیات خود ادامه می دهد و آثار تولیدی از کیفیت مطلوبی برخوردار است.

سایر صنایع دستی

در استان فارس, گیوه بافی و گیوه دوزی، نمدمالی و کلاه مالی، رودوزی های سنتی، سفال و سرامیک و کاشی و برخی دیگر از انوع صنایع دستی همچون آئینه کاری، گل سازی، ساخت زیورآلات و ... نیز مرسوم و متداول است.

سوغات عمده شیراز آبلیمو و آبغوره می‌‌باشد. همین طور بهارنارنج شیراز زبانزد خاص و عام است. همینطور شیرازی‌ها نوعی پالوده به همان نام پالوده شیرازی دارند که یکی از بهترین انواع پالوده در ایران است.

عرقیات و شربت های طبیعی بهترین سوغاتی های شیراز است. عرق شاتره، نسترن، بیدیمشک، اترج، تارونه، بهار نارنج، نعنا چهل گیاه، کاسنی، شربت به لیمو و نارنج، گاوزبان و کیالک از این نمونه اند که هرکدام دارای خاصیت خود میباشند.

گلاب میمند از سوغاتی های مهم فارس و شیراز است.

دیگر سوغاتی های شیراز و استان فارس عبارتند از :

کلوچه و مسقطی شیراز، لیمو ترش جهرم، خرمای جهرم، نان شیرین فسا، حلوای ارده و نان کنجدی، حلوای مسقطی لار، حاج بادام و نان کماج نی ریز، پرتقال داراب، گیوه آباده و رب انار ارسنجان

 

صنایع دستی و سوغات استان کردستان

در استان کردستان تهیه و تولید انواع فرآورده های دستی از دیرباز مرسوم بوده و برخی از این صنایع دستی از آوازه جهانی برخوردار است که عبارتند از:

سفالگری و سرامیک سازی:

هنر سفالگری از زمانهای بس کهن در کردستان رایج بوده و ظرفهای سفالین متعددی در زیر زمین کشف شده و نشان می دهد که این هنر در دوره پیش از تاریخ در کردستان مورد توجه فوق العاده مردم بوده و تعدادی از آنها را در گورهای مردگان پیدا کرده اند. در دوره ساسانیان جنس لعاب تکامل یافت و کردستانیها ظروف لعابدار بسیار زیبایی می ساختند که تعدادی از این ظروف از زیر خاک بیرون آمده است. هنر سفال سازی از آن تاریخ به بعد در ایران رونق پیدا کرد و ظروف لعابدار با گل معمولی ساخته می شد و آن از خاک رس بدون ماسه و شن و مواد آهکی بود و این نوع ظروف در کردستان به وفور پیدا می شود.

کاشی کاری:

صنعت کاشی کاری نیز در کردستان رونق بسیاری دارد و این صنعت از قرن سیزدهم هجری قمری به بعد رو به پیشرفت گذاشت و داخل مسجد "دارالاحسان" و مسجد "دارالامان" و خانه های قدیمی سنندج از کاشیهای معرق پوشیده است و هنر ساختن کاشیهای معرق در زمان " امان الله خان اول اردلان " ( -هجری) اوج گرفت و صنعت کاشی سازی در این زمان رو به تکامل گذاشت.

قالیبافی:

قالی بافی در کردستان بسیار رایج است و نام کردستان همیشه مترادف با مهمترین قالیهای دستباف بوده که با کمال ذوق و سلیقه پدید آمده است و قالی افشار و سنندج و بیجار و بوکان امروز شهرت جهانی دارد و به تحقیق یکی از پرارزشترین فرشهای ایران است. بیشتر طرحهای مورد استفاده قالیبافان در کردستان طرحهای شکسته بوده و بندرت از طرحهای دیگر استفاده می شود، از میان این طرحها می توان به طرح ماهی درهم (هراتی)، ریزماهی نقش بته ای، گل وکیلی، گل میرزاعلی، گل مینا و شاخ گوزن و میناخانی اشاره کرد.

گلیم:

مشهورترین گلیمهای کردستان، سنه است که اکنون شامل سنندج و اطراف آن می شود، این منطقه از مراکز مهم تولید قالی و گلیمهای کردستان به شمار می آمده است. سنه از زمان سلطنت صفویان پایتخت کردستان بوده است و تاثیر صفویان در گلیمهای به جای مانده از قرون هجدهم، نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وضوح دیده می شود. گلیمهای قبایل سنجابی و جاف تحت تاثیر آویزهای زربافت و قلاب دوزی شده صفوی است، گلیمهای سنه چه از نظر فنی و چه از لحاظ زیبایی شناسی با دیگر گلیمهایی که توسط قبایل و چادرنشینان کرد بافته شده، تفاوت دارد. در بافت آنها نوعی ذوق هنری دیده می شود و بیش از گلیمهای دیگر به فرش- های گره دار ایرانی شبیه است.

منبت کاری:

منبت کاری چوب در کردستان از قدیم رواج داشته و درهای چوبی در کردستان و برخی از روستاهای آن که به جای مانده متعلق به دوران صفوی بوده که دارای کنده کاریهای دقیق و به صورت گل و کتیبه های گوناگون است. اکنون در سنندج معروفترین و زبردست ترین منبت کاران در کارگاه های خود مشغول به کارند همراه با سبکهای جدید، که در آن ابداع و ابتکار خود را محفوظ داشته اند.

نازک کاری چوب:

ساخت فرآورده های چوبی و نازک کاری در سنندج سابقه طولانی دارد و محصولات چوبی این شهر از قدیم الایام خواستاران فراوانی داشته، بویژه تخته شطرنج های سنندج از مرغوبیت خاصی برخوردار است و در کارگاه های نازک کاری علاوه بر تهیه تخته شطرنج محصولهای دیگری از قبیل قوطی سیگار و شیرینی خوری و کیف زنانه و جعبه و لوازم آرایش و سینی و بشقاب و غیره تولید می شود. امروز کارگاه های خراطی کردستان بیشتر به تهیه قلیان، پیپ چپق، عصا، چوب دستی و چوب سیگاری می پردازند.

موج بافی:

یکی دیگر از صنایع دستباف کردستان موج بافی است، کردها از موج برای نگهداری رختخواب و وسایل اضافی بهره برداری می کنند و در ضمن به عنوان پشتی هم از آن استفاده می نمایند و زیبایی خاصی به محل زندگی می دهد. تهیه موج که مانند پارچه نازک و لطیف است در اغلب شهرها منجمله سنندج، سقز، بانه و مریوان رواج دارد.

شالبافی:

شال یک نوع پارچه است که برای تهیه لباس کردی مورد استفاده قرارمی گیرد.

 

سوغات کردستان

مهمترین صنایع دستى استان شامل فرش، گلیم، سجاده، نمد، نازک‌کارى، زیورآلات کردى و آلات موسیقى است. فرش سنندج در نوع خود بى‌نظیر است و فرش و گلیم بیجار نیز معروفیت خاصى دارد. شاید بتوان گفت بعد از فرش، مهمترین سوغات استان صفحه شطرنج و سایر مصنوعات چوبى است که توسط هنرمندان حرفه‌اى این دیار ساخته و روانه بازار مى‌شود.

 

صنایع دستی و سوغات استان یزد

زیلو بافی:

از دیگر زیراندازهای معروف استان زیلو است، زیلو یکی از مناسبترین و بادوامترین کف پوشها، به ویژه برای مناطق کویری است. مرکز زیلو بافی استان، شهرستان میبد است که تا مدتها پیش مخارج صدها خانوار از تولید آن تامین می شد.

شعر بافی:

این صنعت دارای رشته های مختلف است . اساس کار شعربافان دستگاههای چوبی است که به اقتضای نوع تولید در ابعاد مختلف طراحی وساخته می شود.

کارهای « شعر بافی» متنوع و دست بافته های آن بدین گونه است : ترمه، زری، مخمل، شمد، چادر شب ،دستمال یزدی، دارایی ( ایکات)،روتختی، خورجین بافی، جیم، بقچه ، احرامی، قناویز، دندانی شال بافی رو فرشی.

سفال و سرامیک:

میبد مرکز مهم سفال و سرامیک استان یزد است که عمده فعالیتهای سفال وسرامیک درآنجا متمرکز شده است .در اصطلاح محلی به تولیدات سفال کواره می گویند. با استفاده از منابع گل رس و با برخورداری از قرنها تجربه و کارآزمودگی تولید انواع ظروف سفالی وسرامیکی در میبد رواج دارد.

گیوه بافی :

زنان روستایی در اوقات بیکاری خود با استفاده از ابزارهای ساده، رویه گیوه می بافند و یا به قول خودشان می چینند.

آهنگری (چیلانگری):

آهنگران قدیمی یزد با استفاده از وسایلی ساده نظیر دم و انبر و چکش به تولید ابزار آلات مورد نیاز مردم چون قپان، قند چین، چاقو، زنجیر، انبر، قفل و کارد می پردازند.

حصیربافی:

حصیر بافی با بافت بوریا از قدیمی ترین صنایع دستی در ایران است. در استان یزد در مناطقی چون بافق، بهاباد، مبارکه و روستای زردین اردکان بافت حصیر با استفاده از الیاف درخت خرما رواج دارد انواع تولیدات آنها شامل : حصیر زیرانداز، انواع کلاه، بادبزن، جارو، سبد وپادری است.

کاشی سازی:

مقصود کاشی های زیبا و گوناگون سنتی است که در معماری بناها به کار میرود و حاصل کار صنعتگران و هنرمندان این رشته است . از انواع کاشی ها می توان به کاشی یزدی، کاشی کمک، کاشی شبکه، کاشی شش گوش، کاشی حاشیه، کاشی کمند، جوک وکاشی هفت رنگ اشاره نمود.

سریشم سازی:

سریشم نوعی چسب حیوانی است و بیشتر به مصرف خاتم کاری می آید .

از دیگر صنایع دستی استان یزد می توان به قلم زنی، شیشه گری، بافت پادری، کف پوش و چرم سازی، موتابی و نمد مالی اشاره کرد.

از بهترین سوغاتى هاى شهر یزد، شیرینى هاى آن است. باقلوا، قطاب، زولبیا، پشمک، لوز بید مشک، حاجى بادام و لوز پسته از شیرینى هاى معروف یزدى است. سوهان، عرقیات سنتى و حلوا ارده یزد نیز معروف است.