رصــدخــانــه

«دژ (زندان) برازجان» یا «کاروانسرای مشیرالملک» بنای تاریخی مربوط به اوایل قاجاریه و نماد اصلی شهر برازجان در مرکز این شهر واقع شده است.

کاروانسرای مشیرالملک در سال ۱۲۵۰ شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک ساخته شد و تا سال ۱۳۰۰ شمسی به عنوان کاروانسرا استفاده می‌شد. سازه بکار رفته در این اثر سراسر سنگ و ساروج و تخته سنگ‌های بزرگ و کوچک در دیوار و کف می‌باشد. این بنا در زمان حکومت پهلوی دارای کاربری زندان بوده است. این بنای تاریخی در فهرست بررسی کارشناسان سازمان جهانی یونسکو به منظور ثبت در آثار تاریخی جهانی است.

عَیدِماه در مازندران که به جشن مُردگان از آن، نام برده می‌شود در حقیقت، آئین سنتی، کهن و با ارزشی مانا از نیاکان و پیشینیان این دیار است.

مردم مازندران روز ۲۶ عید ماه طبری را که برابر ۲۸ تیرماه است، و بر اساس هر منطقه‌ای و شرایط مردمان آن دیار، قبل از ۲۶ عیدماه تا چند روز بعد از آن را روز مردگان می‌دانند و هر سال در این روز، در مناطق روستایی استان مراسم ویژه ای بر پا می‌شود روستاهای مازندران از دیرباز رسم بر این است که مردم از چند روز مانده به ۲۶ عَید ماه مقدمات مراسم را تدارک می‌بینند و غذای مفصلی می پزند، نان‌های محلی، آش، شیرینی و میوه تهیه می‌کنند و آن روز راهی زیارتگاه‌ها و گورستانها می‌شوند.

مسجد گنجعلی‌خان، در ضلع شمال شرقی میدان گنجعلی‌خان و در کنار مدرسه گنجعلی خان واقع‌شده است.

قدمت این مسجد به حدود سال ۱۰۰۷ هجری قمری و دوره صفویه بازمی‌گردد که توسط گنجعلی‌خان حاکم منصوب شاه عباس صفوی ساخته‌شده است. مسجد گنجعلی‌خان محل عبادت حاکم کرمان بوده است. این بنا موزه‌ای از هنرهای تزیینی گچ‌بری، حجاری، خطاطی، درودگری و خط نوشته‌های شهاب‌الدین کرمانی و علیرضا عباسی است.

این بنای تاریخی متعلّق به عارف بنام آن زمان، شیخ براق بابا از خاصان دربار سلطان محمد خدابنده در دوره ایلخانی است. همچنین باستان شناسان و محقّقان، این مجموعه را به سلطان چلبی منسوب نموده و تاریخ احداث بنا را سال ۷۲۸ هجری قمری بیان نموده اند. این بنا با نام مقبره چلپی اوغلی به عنوان یکی از آثار ملی ایران در استان زنجان به ثبت رسیده است.

"مقبره چلبی اوغلی سلطانیه" در مسیر سلطانیه – خدابنده و در ۵۰۰ متری جنوب غربی سلطانیه واقع شده است. بنای تاریخی چلبی اوغلی را به او نسبت می‌دهند که در قرن هشتم احداث شده است. این برج آجری به جز آجرچینی هیچ تزیین دیگری ندارد و گنبد نیز کاملا ساده و بدون کاشی کاری است. در داخل این آرامگاه ابتدا یک محراب با مقرنس کاری و گچ بری زیبا و چند طاق نمای آراسته به مقرنس کاری به چشم می‌خورد. در کف آرامگاه حفره‌هایی قرار دارد که به سرداب منتهی می‌شود. مزار شیخ و همچنین چند قبر دیگر در این قسمت قرار گرفته که به احتمال زیاد قبور شاگردان و مریدان شیخ است.

بنای دوم خانقاهی است که از یک صحن اصلی و مرکزی تشکیل شده است. در دو طرف این صحن مرکزی حجره‌های شاگردان و مریدان به صورت بنایی دو طبقه شامل رواق قرار داشته است. ورودی خانقاه در ضلع شمالی قرار داشته و در ضلع جنوبی ایوانی قرار دارد که دو تالار در دو سمت آن واقع شده است. این تالار‌ها جمع خانه نام دارد و محل اقامت فقرا و همچنین خادمان بنا بوده است.

خود ایوان که به سمت قبله قرار گرفته، محرابی بسیار زیبا آراسته به مقرنس کاری و گچ بری‌های ظریف به چشم می‌خورد. کف این ایوان نیز با سنگ مرمر مفروش شده است. این بنا با نام "مقبره چلپی اوغلی" در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.