رصــدخــانــه

سنگ ‌نوشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.

محوطه بیستون از آثار ملی ایران است و خود این اثر هم از سال ۲۰۰۶ یکی از آثار ثبت شدهٔ ایران در میراث جهانی یونسکو است. نام فارسی باستان این کوه بُغستان یا بگستان به معنای جایگاه خدایان است و به روایت جغرافیدانان بهستون یا ستون‌های خوب است.

بیستون از نظر شرایط جغرافیایی، در دوران‌های مختلف تاریخی مورد توجه بوده است و آثاری از این دوره‌ها در خود به یادگار دارد. در مجموعه بیستون 28 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به سراب بیستون، بقایای گورستان قدیمی، دژ تاریخی ،مجسمه هرکول، فرهادتراش،وقف‌نامه شیخ علی‌خان زنگنه، و... اشاره نمود که 13 اثر به‌همراه سنگ‌نوشته در سال 2006 به ثبت جهانی رسیده است.

اما مهم‌ترین و مشهورترین اثر باستانی در این مجموعه نقش برجسته‌ کتیبه‌ داریوش است، با آشنا شدن با این اثر باستانی می‌توانیم خط میخی، پارسی باستان را بشناسیم و در مورد آداب و سنت‌های مردمان 2500 سال پیش اطلاعات ارزشمندی به‌دست بیاوریم.

سنگ‌نوشته بیستون که به کتیبه بیستون نیز شهرت دارد به سه زبان اکدی، عیلامی و پارسی باستان نوشته شده است. این نوشته به نخستین سال فرمانروایی داریوش از زبان خود او می‌پردازد، سالی که داریوش سراسر آن را در جنگ با پادشاهان دیگر کشورها سپری کرد، پس از کشته شدن بردیا و افتادن حکومت به دست داریوش، در سراسر امپراطوری هخامنشی نزدیک به 19 شورش بزرگ و کوچک اتفاق افتاد.

داریوش پس از سرکوب این شورش‌ها تصمیم می‌گیرد که مردمان عصر خود و آیندگان را در جریان چگونگی به‌دست گرفتن قدرت و نخستین سال فرمانروایی‌اش قرار دهد. داریوش این بنای یادبود را بر بلندای صخره‌ای در کوه بیستون به یادگار گذاشته است. که راهی پررفت و آمد است و محل عبور نظامیان از بابل و بغداد به سوی رشته کوه‌های زاگرس و همدان بوده است.

نقش‌برجسته، تصویر داریوش و اسیران را در سطحی عمودی به بلندای 3 متر و پهنای 5/5 متر نشان می‌دهد.