خانه موزه بازار یا عمارت سلطان بیگم تهران؛ یادگاری از قاجاری‌ها
هنوز هم میان ساختمان‌های سر به فلک کشیده تهران و فضای شهری که تکنولوژی جای فرهنگ و تاریخ را گرفته، قلب بافت تاریخی میتپد. تهران از قدیم تاکنون از هجوم تغییرات در امان نمانده و خاطرات زیادی را عوض کرده است؛ اما هنوز هم نقاطی از شهر مانده‌اند تا یادآور خاطرات باشند و ما را به گذشته ببرند. امروز در این گزارش می‌خواهیم سری به گذشته بزنیم و خاطراتی را دوره کنیم که ممکن است برای شما جذاب باشد. با نابرو برای آشنایی با خانه موزه بازار یا عمارت سلطان بیگم همراه باشید.
آشنایی با عمارت سلطان بیگم
این عمارت کاملا یادآور فرهنگ، سنت و روش زندگی در گذشته و تاریخ قدیم است. این عمارت زیبا متعلق به دوره قاجار بوده و در منطقه 12 تهران، محله پامنار قرار دارد. فرم کلی معماری این بنا که 603 مترمربع مساحت دارد، مانند اکثر بناهای تاریخی ایرانی، بر مبنای حیاط مرکزی شکل گرفته است. ورودی بنا در ضلع شمالی و در سطحی بالاتر از مجموعه قرار دارد.
معماری خانه موزه بازار
دسترسی به حیاط این ساختمان 150 ساله از جاهای دیدنی تهران با 13 پله در ورودی میسر می‌شود. فرم این ورودی یادآور معماری قاجار و دروازه‌های قدیمی تهران است. حیاط به عنوان اصلی‌ترین فضای باز عمارت ارتباط بین فضاهای مختلف را ممکن می‌کند.
همنشینی بادگیرهای تاریخی با طبیعت خانه موزه بازار
دو بادگیر که در تالار تعبیه شده، امکان ایجاد نسیم را با استفاده از خاصیت سایه و آفتاب مهیا کرده‌اند. استفاده مناسب از گیاه و درختان مختلف کنار هم به منظور ایجاد طراوت و منظره زیبا از مهم‌ترین اصول معماری ایرانی است.
وجود حوض آب در مرکز حیاط به نحوی است که رطوبت هوا را در منزل بالا می‌برد. آب موجود در حوض حیاط رطوبت و عطر حاصل از گیاهان را در فضا پخش کرده و خواه‌ناخواه حال خوبی برای افراد ایجاد خواهد کرد.
تالار آینه؛ زیبا و باشکوه
در سه سمت حیاط ساختمان‌هایی با نمای آجری و پنجره‌های چوبی قرار گرفته است. بخش اصلی و باشکوه بنا در سمت غرب حیاط مرکزی قرار دارد که تالار آینه در آن واقع شده است. این قسمت ارزشمندترین و زیباترین بخش عمارت است.
جایی که بازی رنگ و نور در ساعات مختلف روز جلوه‌ای رویایی به این تالار می‌بخشد. اکثر مولفه‌های معماری دوران قاجار در تالار باشکوه عمارت سلطان بیگم مشهود است. مهم‌ترین دستاوردی که معماری ایران در زمان قاجار داشت، آینه‌کاری‌های آن دوران است. گچ‌بری‌های با ظرافت و رنگی، آینه‌کاری، استفاده از رنگ‌های زرد و نارنجی، کاشی و لعاب‌های رنگی، استفاده از آرایه‌های چوبی در تزئینات و شیشه‌های رنگی از جمله ویژگی‌های بارز و عمده معماری دوران قاجار است که در تالار آینه هم مورد استفاده قرار گرفته است.
این تالار آیینه به تالار آیینه کاخ گلستان نیز شباهت دارد و یکی از ناظران ساخت تالار، شاگرد کمال الملک بوده است.
سقف حوضخانه آسیب دیده بود و به طور کامل پیاده و سوار شده و یک سوم تا یک چهارم سقف به کف تالار آیینه پیچ شده است. به همین دلیل بیش از یک تعداد مشخص برای بازدید از تالار آیینه نمی‌توانند وارد این بخش بنا شوند.
پوشش سقف بلند به صورت قاب‌بندی‌های چوبی نقاشی شده که طرح فرش خانه سلطان بیگم است. در تالارها و کاخ‌ها مرسوم بوده که طرح سقف و فرش یکسان باشد. کمی پایین‌تر، کناره‌ها و دور تا دور دیوار نقاشی عکس‌هاییست که ناصرالدین‌شاه گرفته یا کارت پستال‌هایی که با خود از اروپا می‌آورد. در چوبی منقش به طرح‌های گیاهی و منبت‌کاری شده که نشان‌دهنده خلاقیت و هنر معماران زمان خود بوده، یکی از ویژگی‌های دیگر این عمارت است.
حوضخانه و کتابخانه در قلب خانه موزه بازار
حوضخانه که در طبقه زیرین تالار آینه قرار دارد تبدیل به نگارخانه شده و ساختمان شرقی عمارت کتابخانه‌ای قرار دارد. در ابتدا وسط حوضخانه حوض قرار داشته که به دلیل بالا رفتن رطوبت، بعد از مرمت حوض برداشته می‌شود. سقف حوضخانه به شکل ویژه‌ای تعمیر شده و یک سال کامل مرمت آن طول کشیده است.
این حوضخانه با کاشی‌های هفت رنگ و رضاخانی تزئین شده است. سقف حوضخانه آسیب دیده بود و به طور کامل پیاده و سوار شده و یک سوم تا یک چهارم سقف به کف تالار آیینه پیچ شده است. به همین دلیل بیش از یک تعداد مشخص برای بازدید از تالار آیینه نمی‌توانند وارد این بخش بنا شوند.
کتابخانه این عمارت نیز حدود هفت هزار جلد کتاب دارد و با اینکه ویژگی خاصی از نظر موضوعات کتاب یا معماری ندارد اما در ایفلا (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و موسسات کتابداری) رتبه‌بندی شده است. این کتابخانه به دلیل قرارگیری در عمارت سلطان بیگم شجاعی جزو هزار و یک کتابخانه دیدنی دنیا شناخته می‌شود.
کمی چاشنی تاریخ اضافه کنیم!
خانه موزه بازار حدودا 150 سال را در خاطرات خود ثبت کرده است. بر اساس اسناد تاریخی موجود این خانه متعلق به سلطان بیگم، خانم شجاعی، همسر محمد رضا شجاع‌الممالک تفنگدار باشی سلطنت قاجار (خواهر همسر احمدشاه قاجار) بوده که در سال 1326 توسط فرزندش تقی شجاعی به آقای نیرنما (تاجر فرش) فروخته شده است. ایشان هم حدودا پنجاه سال در این عمارت سکونت داشته است.
پیشنهاد مطالعه:موزه جنگ تهران؛ گشتی در خانه تاریخی تیمورتاش
خانواده نیرنما تغییراتی را در عمارت به وجود آوردند، اما به تالار آینه به خاطر وجود آثار تاریخی دست نزده‌اند.
بعد از دوران جنگ و در سال 1376 ملک به شهرداری واگذار و پایگاهی برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری شد. در سال 1388 این بنا به سازمان فرهنگی هنری واگذار شده و با رویکردی جدید پس از مرمت و بازسازی تالار آیینه و حوضخانه در سال 1396، این عمارت دوباره میزبان علاقه‌مندان طهران قدیم و گردشگران شده است.
افرادی که به عنوان راهنما در این عمارت باشکوه به شما اطلاعات می‌دهند، بسیار باحوصله و خوش‌صحبت هستند و به هیچ عنوان از گرفتن و فراگیری اطلاعات خسته نمی‌شوید. همچنین بازدید از این موزه رایگان است.
آدرس
خیابان امیرکبیر، نرسیده به میدان امام خمینی، خیابان ناظمالاطبای جنوبی، کوچه حشمتی، کوچه کمالی، شماره 20
ساعات بازدید
پیش از بازدید از خانه موزه بازار حتما تماس با مسئولان این موزه تماس بگیرید، چراکه ساعات بازدید از این خانه در شرایط مختلف، تغییر خواهد کرد.
روزهای هفته از ساعت 8:30 تا 14:30
پنجشنبه از ساعت 8:30 تا 13:30
راه دسترسی
از طریق حمل‌ونقل عمومی هم میتوان به این مکان تاریخی دسترسی پیدا کرد. از متروی ملت چیزی حدود 10 دقیقه پیادهروی تا این خانه موزه خواهید داشت.
تلفن
33910444
33112824
